Ngành mía đường Việt Nam thua Lào, Campuchia?

Với việc được bảo hộ cao nhất trong các ngành hang thuộc lĩnh vực nông nghiệp, yếu toàn diện từ khâu sản xuất, chế biến cho đến phân phối nên nhiều DN mía đường khó có thể cạnh tranh khi VN tham gia vào các hiệp định thương mại tự do như TPP, đặc biệt là khi thuế nhập khẩu đường giảm về 5% vào năm 2018 theo cam kết hội nhập ASEAN.

Tính đến năm 2015, hạn ngạch thuế quan (HNTQ) đường nhập khẩu chỉ khoảng 81.000 tấn, chỉ chiếm 6% tổng nhu cầu tiêu thụ đường trong nước. Thuế suất ưu đãi trong HNTQ là 25% đối với đường thô và 40% đối với đường trắng; Trong khi đó, thuế suất ngoài HNTQ là từ 80- 100%. Bên cạnh đó, ngành đường còn được bảo hộ bằng các hàng rào kỹ thuật khác.

Tuy nhiên, theo cam kết mở cửa trong ASEAN, đến năm 2018, VN sẽ phải hoàn toàn xóa bỏ hạn ngạch thuế quan từ ASEAN, và thuế nhập khẩu sẽ giảm từ 80% xuống còn 5%. Khi đó, đường nhập khẩu Thái Lan sẽ cạnh tranh và có ảnh hưởng lớn tới thị trường đường trong nước.

Nhìn vào mảng chế biến, hiện tại chỉ có một phần ba số DN lớn được trang bị các máy móc tiên tiến, còn lại đa phần các DN đều sử dụng công nghệ lạc hậu, máy móc, dây chuyền công nghệ nhập từ Trưng Quốc.

Còn nhìn sang mảng canh tác thì thấy giống mía không được đầu tư nên năng suất rất thấp; Bao nhiêu năm nay năng suất mía của VN mới chỉ được 47,6 tấn/ha trong khi năng suất bình quân trên thế giới là 65,3 tấn/ha. Muốn tăng năng suất, không còn cách nào khác là phải cơ giới hóa nhưng không thể cơ giới hóa được khi diện tích trồng mía quá manh mún.

Chính vì thế, tôi lo là nếu không thay đổi hoặc có những chính sách đột phá thì ngành mía đường không cạnh tranh được ngay với đường Lào, Campuchia chứ đừng nói gì đường Thái Lan.

Đồng thời, nếu Nhà nước không có những quy hoạch và tính toán cụ thể, đến năm 2018, ngành đường VN nhiều khả năng sẽ đánh mất thị trường trong nước vào tay các DN nước ngoài, đặc biệt là đối thủ Thái Lan.

Lý do, có hai kênh phân phối cho người tiêu dùng là siêu thị và kênh bán lẻ khác. Kênh phân phối siêu thị thì rất tốn kém, vì các siêu thị thường hưởng mức lợi nhuận từ 10 – 20% trong khi DN làm ăn năm nào tốt mới lãi được 10%. Với kênh phân phối thông qua các nhà tạp hóa, một số nhà phối lớn nhất trên thị trường hiện nay đã bị các DN nước ngoài mua lại gần hết, các DN nước ngoài này đã dọn đường để sản phẩm của họ tiến sâu hơn vào thị trường VN.

Nhìn rộng ra, công cuộc thâu tóm ngành đường đang diễn ra tương tự việc thâu tóm các ông lớn trong ngành bán lẻ như việc tỷ phú Thái Lan đã mua toàn bộ hệ thống Metro và đang đàm phán để mua cả BigC để tạo đà làm kênh phân phối hàng Thái ở VN.