Chuyển đổi cơ cấu mùa vụ, cây trồng trên đất lúa: Giảm chi phí, tăng hiệu quả

Bình Định là một trong những địa phương ở khu vực duyên hải miền Trung chịu nhiều thiệt hại do biến đổi khí hậu. Do vậy, từ nhiều năm qua UBND tỉnh đã chỉ đạo ngành chức năng và chính quyền các địa phương liên tục đẩy mạnh công tác chuyển đổi cơ cấu mùa vụ, cây trồng; hướng dẫn nông dân áp dụng các phương thức xen canh, luân canh, tạo vùng sản xuất hàng hóa tập trung, gắn với công nghiệp chế biến, nhằm hạn chế rủi ro do thiên tai, tăng hiệu quả sản xuất.

Hiệu quả thiết thực

Dù 7 sào đất chủ động được nước tưới có thể sản xuất 3 vụ/năm, nhưng nhiều năm qua, ông Nguyễn Văn Đồng, ở thôn Vạn Thiện, xã Mỹ Hiệp, huyện Phù Mỹ vẫn chỉ sản xuất 2 vụ lúa/năm. Ông Đồng phân tích: Để đảm bảo sản xuất 3 vụ/năm, phải sử dụng giống lúa ngắn ngày, năng suất không cao. Kéo theo đó chi phí, công sức chăm sóc 3 vụ cũng rất nhiều, trong khi đó vụ Mùa thường hay gặp thiên tai, bão lụt, nên năng suất thấp mà rủi ro lại rất cao. Sản xuất 2 vụ lúa/năm (vụ Đông Xuân và vụ Thu), tôi sử dụng giống lúa dài ngày, đầu tư thâm canh, nên năng suất lúa bình quân đạt 80 tạ/ha/vụ. Thành ra cộng với việc giảm được công chăm sóc, giảm các chi phí đầu vào, tôi làm 2 vụ mà hiệu quả lại cao hơn. Hơn nữa do chỉ làm 2 vụ nên thời gian nông nhàn nhiều hơn, tôi có thể làm công việc khác để tăng thu nhập.

Sau nhiều năm vận động, cộng với được chứng thực bởi hiệu quả thực tế, theo ông Phạm Thanh Liêm, Chủ tịch UBND xã Mỹ Hiệp, chủ trương chuyển đổi cơ cấu mùa vụ, cây trồng của xã đã được nông dân tích cực thực hiện. Hiện xã đã chuyển được 520 ha đất sản xuất 3 vụ lúa/năm chủ động được nước tưới sang sản xuất 2 vụ/năm; khoảng 200 ha đất sản xuất lúa kém hiệu quả được nông dân chuyển sang trồng ớt, mè, bắp.. cho thu nhập cao gấp 2 lần so với sản xuất lúa.

Tại các xã Cát Tài, Cát Hải (huyện Phù Cát), từ lâu nông dân cũng không còn độc canh cây lúa, thậm chí có hộ chuyển toàn bộ diện tích sản xuất lúa kém hiệu quả sang các loại cây trồng cạn. Điển hình là hộ ông Lê Bá Danh, ở xã Cát Tài đã chuyển toàn bộ diện tích đất lúa sang trồng bắp, đậu phụng. Ông Danh tính toán: “Sản xuất cây trồng cạn không cần nhiều nước tưới như cây lúa, việc đầu tư chăm sóc cũng đơn giản hơn, nhưng hiệu quả lại cao hơn cây lúa. Không như một số người, dù chuyển nhưng vẫn giữ lại một ít ruộng để trồng lúa lấy gạo ăn, tôi chuyển toàn bộ 8 sào đất lúa kém hiệu quả sang trồng đậu xen bắp hoặc các loại cây trồng cạn khác, hiệu quả tăng gấp 3 lần so với sản xuất lúa”.

Tiếp tục chuyển đổi mùa vụ, cây trồng

Theo ngành Nông nghiệp tỉnh, gần đây, đã có biến đổi lớn theo hướng giảm diện tích lúa chân đất cao; tăng diện tích lúa 2 vụ/năm và tăng diện tích cây trồng cạn trên đất lúa kém hiệu quả. Riêng vụ Đông Xuân 2018 - 2019, nông dân chỉ làm 1.831 ha lúa 1 vụ/năm, giảm 144 ha so với cùng kỳ năm trước; chân ruộng 2 vụ lúa/năm có 34.494 ha, tăng 415 ha và chân ruộng 3 vụ/năm có 11.886 ha, giảm 286 ha. Trong vụ này, bà con nông dân đã chuyển tổng cộng 605 ha đất sản xuất lúa kém hiệu quả sang canh tác đậu phụng, bắp, ớt và rau các loại. Từ thực tế sản xuất, nhiều địa phương đã xây dựng được các phương thức luân canh, xen canh phù hợp và thực hiện một số liên kết chuỗi rất hiệu quả.

Kế hoạch sản xuất vụ Hè Thu năm 2019 cũng thể hiện rõ quyết tâm tiếp tục thực hiện chủ trương chuyển đổi cơ cấu mùa vụ, cây trồng của tỉnh. Ông Nguyễn Tấn Phát, Chi cục trưởng Chi cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật tỉnh, cho hay: Vụ Hè Thu năm nay, chúng tôi sẽ phối hợp với các địa phương vận động nông dân chuyển đổi khoảng 2.826 ha đất lúa kém hiệu quả sang sản xuất các loại cây trồng cạn và chuyển đổi trên 4.123 ha đất sản xuất lúa 3 vụ/năm sang sản xuất 2 vụ. Chi cục chủ động kiểm tra, rà soát vùng sản xuất lúa chủ động nước tưới, hướng dẫn nông dân sử dụng các giống lúa năng suất cao, chất lượng gạo ngon, có thị trường tiêu thụ để đưa vào sản xuất. Bên cạnh đó, xác định cụ thể diện tích sản xuất lúa bấp bênh, kém hiệu quả, vận động nông dân chuyển đổi sang thực hiện 2 vụ lúa - 1 vụ màu, hoặc 1 vụ lúa - 2 vụ màu tùy theo điều kiện của từng địa phương và chân đất để lựa chọn cây trồng phù hợp nhằm nâng cao hiệu quả sản xuất.

Phó Giám đốc Sở NN&PTNT Đào Văn Hùng khẳng định Sở sẽ phối hợp cùng các địa phương nâng cao năng lực sản xuất kinh doanh các HTX; kêu gọi các DN duy trì và mở rộng liên doanh, liên kết trong đầu tư sản xuất, tiêu thụ sản phẩm. Sở cũng sẽ thực hiện tốt chính sách khuyến khích phát triển hợp tác, liên kết sản xuất gắn với tiêu thụ nông sản, xây dựng cánh đồng lớn và chính sách hỗ trợ phát triển giống cây trồng giai đoạn 2016 - 2020 của tỉnh.