Miền Trung: Ngư dân khổ vì dịch vụ hậu cần èo uột

Thi công ì ạch, manh mún

Dự án nạo vét, thông luồng, xây dựng hai tuyến đê Bắc-Nam, vũng neo đậu tàu thuyền Mỹ Á (do Sở NN-PTNT Quảng Ngãi làm chủ đầu tư) tại xã Phổ Quang (Đức Phổ) với số vốn khoảng 104 ngàn tỷ đồng nhằm giúp tàu thuyền có công suất lên tới 400CV có thể tránh trú bão. Vậy nhưng, thực tế đang diễn ra ở công trình có vốn đầu tư hàng trăm tỷ đồng từ kinh phí Nhà nước và vốn vay này đang có những “tác dụng ngược”.

Ngư dân xã Phổ Quang và các xã lân cận lâu nay mỗi khi cho tàu vào vũng neo đậu đều hãi hùng trước luồng lạch bị bồi lắng, ken dày những tảng đá mồ côi ở giữa, hai bên sẵn sàng đánh gãy chân vịt, cốt tàu, thậm chí làm tan xác cả những con tàu lớn. Cách cửa biển Mỹ Á không xa là cửa Sa Huỳnh (cũng thuộc huyện Đức Phổ). Từ khi tuyến kè chắn sóng, chắn cát của cửa biển này được xây dựng phục vụ cho tàu thuyền ra, vào neo đậu đã có gần 40 tàu cá của ngư dân bị đánh tan nát. Ông Nguyễn Duy Trinh, Phó Chủ tịch UBND xã Phổ Thạnh cho biết: “Toàn xã có 935 tàu thuyền, phân nửa đó là tàu đánh bắt xa bờ, sản lượng bình quân những năm trước khoảng 38.000 tấn. Nay sợ cửa Sa Huỳnh nên năm rồi có trên 550 tàu loại 90CV trở lên của xã phải di tản đến các tỉnh bạn, khiến sản lượng đánh bắt sụt giảm hẳn”.

Cũng ở tỉnh Quảng Ngãi, dự án Cảng cá và trung tâm dịch vụ hậu cần nghề cá Sa Kỳ do Sở NN-PTNT Quảng Ngãi làm chủ đầu tư với nguồn vốn gần 100 tỷ đồng, khởi công từ năm 2010 nhưng đến nay do thi công ì ạch, có đến 3 gói thầu đang giậm chân tại chỗ.

Còn tại tỉnh Quảng Nam có 3 cảng cá là Tam Kỳ (TP Tam Kỳ), Cửa Đại (TP Hội An) và An Hòa (huyện Núi Thành). Trong đó, cảng cá Cửa Đại được phê duyệt và tiến hành xây dựng từ năm 1999 với số vốn đầu tư gần 19 tỷ đồng. Năm 2003, dự án xây dựng xong bờ rào, cầu cảng, nhà tiếp nhận thủy sản và một vài hạng mục khác. Sau đó, dự án phải tạm dừng để chuyển giao cho Công ty Đầu tư xây dựng, thương mại - dịch vụ Cù lao Chàm. Từ khi chuyển giao đến nay, công trình hoàn toàn không được xây dựng thêm nên không được sử dụng cho mục đích thiết thực nào. Cảng cá Tư Hiền (huyện Phú Lộc, Thừa Thiên - Huế) do BCH Quân sự tỉnh Thừa Thiên - Huế làm chủ đầu tư với kinh phí 29 tỷ đồng, bắt đầu xây dựng vào tháng 8-2004 và hoàn thành vào tháng 8-2010. Tuy nhiên, hơn 3 năm nay công trình này phơi mưa, phơi nắng, dẫn đến hư hỏng nặng. Còn tại TP Đà Nẵng, hiện khu neo đậu tàu thuyền Thọ Quang với sức chứa khoảng 800 tàu nhưng thực tế số lượng tàu neo đậu đã lên trên 2.000 tàu. Việc thiếu âu thuyền tránh bão không chỉ gây khó khăn cho bà con ngư dân về nơi neo đậu, mà còn ảnh hưởng đến vấn đề phát triển đánh bắt hải sản ở địa phương.

Nghiêm trọng hơn, tại tỉnh Quảng Bình hiện có hai cảng cá là cảng sông Gianh (xã Thanh Khê, huyện Bố Trạch) với công suất 16.000 tấn/năm, cảng cá Nhật Lệ (Đồng Hới) có công suất 12.000 tấn cá/năm. Cả hai cảng này đã xây dựng từ 16 năm trước, cầu cảng chỉ dài 15m, phục vụ tốt tàu cá dài dưới 30m. Tuy nhiên hiện nhu cầu đánh bắt lớn, đi biển dài ngày nên ngư dân đầu tư tàu dài trên 30m, mỗi lần vào cảng cá việc quay trở cực kỳ khó khăn phần do luồng lạch bị bồi lắng, một phần phải chen lấn luồng đi để tranh thủ bán cá, tiếp đá, mua nhiên liệu nên cả hai cảng cá này đều tắc vào những ngày cao điểm trong tháng.

Quy hoạch đã có, bao giờ triển khai?

Ông Nguyễn Văn Thắng, một chủ tàu cá ở Quảng Nam đang neo đậu tàu tại cảng cá sông Gianh, cho biết: “Tàu tui đánh bắt ở vùng Vịnh Bắc bộ nên mỗi lần bán cá đều vào đây nhưng chờ quá lâu, các dịch vụ quá chậm, mất quá nhiều thời gian nên giá trị hải sản thường bị giảm, có khi bị thương lái ép giá”. Đặc biệt tàu vỏ thép đầu tiên có tên Hoàng Vĩ của huyện Bố Trạch với công suất 1.000CV, mỗi lần vào đều chiếm diện tích lớn về cầu cảng khiến hàng loạt tàu cá khác phải chờ đợi.

Theo số liệu thống kê, vùng duyên hải miền Trung hiện có 70 cảng cá, bến cá, chợ cá đã và đang được đầu tư để phục vụ cho các hoạt động khai thác hải sản. Tuy nhiên, một số cảng, bến cá được thiết kế xây dựng chưa thật sự phù hợp, không phát huy tác dụng và chưa mang lại hiệu quả khi đầu tư. Hệ thống cảng cá, luồng lạch và vũng đậu tàu chưa được đầu tư đồng bộ. Các điểm tập kết sản phẩm thủy sản ở các bãi ngang, làng cá... còn mang tính tự phát, thiếu tổ chức quản lý. Một số cảng cá, bến cá đã xuống cấp, thiếu khu neo đậu trú bão tại các cảng cá, bến cá nên khi có bão lớn, các khu này thường bị quá tải. Mỗi khi có mưa bão xảy ra, ngư dân cho thuyền chạy vào các kênh, rạch, sông suối để neo đậu. Điều này đã khiến cho không ít trường hợp tàu bị va đập, đánh chìm, nhiều ngư dân trở nên trắng tay chỉ sau một đêm. Bên cạnh đó, công tác vệ sinh môi trường không đảm bảo, làm ảnh hưởng đến chất lượng thủy sản sau thu hoạch.

Ông Phan Văn Khoa, Giám đốc Sở NN-PTNT Quảng Bình, cho biết: Trước áp lực quá tải ở hai cảng cá và áp lực có nơi tránh trú bảo an toàn cho ngư dân địa phương cũng như ngư dân các tỉnh lân cận vào sử dụng dịch vụ, UBND tỉnh Quảng Bình đang lên kế hoạch đầu tư nâng cấp cảng cá sông Gianh và nâng cấp khu neo đậu tàu thuyền ở sông Gianh. Ngoài ra, tỉnh đang đầu tư khu neo đậu tránh trú bão và dịch vụ hậu cần nghề cá Nhật Lệ 1 tại xã Bảo Ninh (TP Đồng Hới) và Nhật Lệ 2 tại xã Vĩnh Ninh (huyện Quảng Ninh), tiếp tục hoàn thiện khu neo đậu sông Roòn huyện Quảng Trạch. Tiếp đó, huyện Bố Trạch, Lệ Thủy, Quảng Ninh, Quảng Trạch cũng đang triển khai các chợ cá, bến cá tại các xã ven biển từ nguồn vốn địa phương để giảm áp lực cho các cảng cá lớn. Tuy nhiên, Quảng Bình đang gặp khó khăn trong bố trí vốn. Các công trình xây mới, mở rộng cho hậu cần nghề cá hiện chờ sự hỗ trợ của Trung ương và các tổ chức quốc tế.

Theo Quy hoạch khu neo đậu tránh trú bão cho tàu cá đến năm 2020, định hướng đến năm 2030, miền Trung sẽ có 72 khu neo đậu, tránh bão cho tàu thuyền, tổng vốn đầu tư thực hiện quy hoạch 11.230 tỷ đồng.

Với chủ trương quy hoạch này, nhiều ngư dân miền Trung rất mừng, nhưng trước mắt họ vẫn nơm nớp lo sợ mỗi khi bão đến và vẫn chịu thiệt thòi khi lượng hải sản đánh bắt được thiếu chỗ bán và bị thương lái ép giá. Họ đang trông chờ vào sự chỉ đạo quyết liệt từ Trung ương, các địa phương để sớm hình thành các trung tâm dịch vụ hậu cần nghề cá hiện đại, các khu neo đậu trú tránh bão, để yên tâm vươn khơi, bám biển.